روش‌های مداخله در بافت‌های شهری، فرایند و واژگان تخصصی آن

فرسودگی در شهر مفاهیم متفاوتی دارد که از فرسودگی کالبدی تا فرسودگی اجتماعی و کارکرد اقتصادی شهر را در برمی‌گیرد. هریک از انواع فرسودگی درمانی متفاوت می‌طلبد که ممکن است به مداخله کالبدی منجر نشود. این اصطلاح در مقطع زمانی خاصی از مراحل توسعه و عمران کشور برای تعیین مناطقی که بناهای واقع در آنها نیازمند مقاوم‌سازی بودند، به کار برده شد. موضوع بافت‌های فرسوده شهری از 1347 در شهرهای کشور مطرح شد، اما از 1380 با تصویب مصوبة شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، اقدامات همه‌جانبه‌ای در این خصوص صورت گرفت و به عنوان برنامه‌ای در مقیاس ملی بودجه و برنامه های عمرانی را به سمت خود هدایت کرد. سابقه اقدامات مشابه در کشورهای صنعتی اروپا به دوران معماری و شهرسازی مدرن و بازسازی‌های پس از جنگ‌های جهانی بازمی‌گردد. اکنون در کمتر کشوری نوسازی بافت‌های شهری از زاویه صرفاً توسعه‌ای در مقیاس محدوده‌های عظیم مطرح است. طرح‌های نوزایی و تجدید حیات1 و بازآفرینی2 شهری که امروزه در آن کشورها در دست انجام است، در تداوم نوسازی شهری ولی با رویکردی متفاوت مد نظر قرار گرفته است. در این طرح‌ها مداخله در بافت‌های شهری با هدف تعادل‌بخشی بین "حفاظت و توسعه" انجام می‌شود. اصطلاحات فنی و واژگان تخصصی مداخله در بافت‌های شهری از تعاریف شاخص در حوزة شهرسازی هستند. برای فهم درست اقدامات و روش‌ انجام آنها، باید به‌ گونه‌ای هماهنگ از این اصطلاحات استفاده شود تا مشکلات بیشتری در به کارگیری و ترجمه متون و اسناد پیش نیاید. توجه و مقایسه واژگان معادل در ادبیات نوسازی کشورهای مختلف مختلف نشان می‌دهد دستیابی به زبانی مشترک برای ترجمۀ متون مرتبط با مداخله در بافت‌های شهری تا چه حد لازم است. تلاش در جهت رفع این ناهماهنگی از ضروری‌ترین اقدامات در برهۀ کنونی است. جهت دست‌یابی به راهبردهای توسعه و حفاظتِ هماهنگ و یکپارچه پایدار شهری، مداخلات در بافت‌های شهری براساس تعاریف صورت گرفته جهانی به روش تلفیق توسعه و حفاظت3 (یکپارچه و هم پیوند) و به منظور نوزائی و تجدید حیات شهرها، با رعایت معیارهای توسعه پایدار و برنامه ریزی مشارکتی (مشارکت مردم در منافع و تصمیم‌گیری‌ها) صورت می‌گیرد. اما هدف از این دسته‌بندی، به‌کارگیری آن در فرایند انجام مداخله در بافت‌های شهری است. بدین منظور راهبردها، اهداف کلی و اقدامات، از عاجل تا بلندمدت، طوری در یک ماتریس ارایه شده که بتوان با توالی اصطلاحات، به یک شرح خدمات تقریبی دست پیدا کرد و از این سند به عنوان نقشه راه استفاده شود.